Phan Thiết - thành phố biển xanh, cát trắng, nắng vàng này gần như đã không còn là cái tên xa lạ đối với mỗi người chúng ta, ngoài việc nổi danh với những địa điểm du lịch hút mắt thì đây còn là một nơi rất nổi tiếng về làng nghề nước mắm cổ truyền. Mọi người chắc đã từng nghe qua khá nhiều về nước mắm Phan Thiết nhưng ắt hẳn không phải ai cũng biết được lí do vì sao nơi đây lại trứ danh về thức gia vị ấy, nếu cảm thấy hứng thú thì hãy cùng theo chân Travel chúng mình tìm hiểu sâu hơn về làng nghề đặc biệt này nhé!

Nước mắm từ lâu đã là một món gia vị không thể thiếu trong mỗi mâm cơm của người Việt, là nét tinh hoa đặc trưng làm cho ẩm thực Việt trở nên đặc sắc khi so với các quốc gia khác. Ta có thể dễ dàng thấy là nước mắm được sản xuất trải dài trên mảnh đất chữ S thân thương, nhưng để mà nói đến sự ‘lão làng’ thì chắc chắn Phan Thiết chính là một cái tên không thể bỏ qua.

Tìm về nơi đánh thức...

Dùng từ ‘đánh thức’ ở đây muốn nói đến việc Phan Thiết chính là cột mốc đánh dấu cho sự xuất hiện đầu tiên của bảo tàng nước mắm tại Việt Nam. Bảo tàng này mang tên ‘Làng chài xưa’, với 14 không gian được thiết kế vừa mang thiên hướng cổ kính nhưng cũng có phần hơi hiện đại phục vụ cho việc tái hiện rõ nét lịch sử nghề làm nước mắm của ông cha ta từ hàng trăm năm trước.

Tuy là bảo tàng về nước mắm, nhưng mùi hương ở đây được xử lí rất hiệu quả, không làm ảnh hưởng đến việc tham quan và tương tác của những vị khách ghé thăm. Để hạn chế việc tạo mùi gây khó chịu bên trong bảo tàng, quá trình làm nước mắm đã được ghi lại và chiếu trên màn hình led để mọi người có thể thấy rõ.

Chính ngay tại đây, bạn có thể hòa mình một cách tuyệt đối với vai diễn ngư dân làng chài bằng cách quan sát thật kĩ những thước phim được phát thực tế trước mắt về các quá trình để cho ra đời những giọt nước mắm tinh túy, nhìn thấu những khổ cực trong công việc tạo ra nguồn nước mắm chất lượng mà bạn ăn hằng ngày trong bữa cơm gia đình qua từng không gian mà nơi này mang đến.

Điếm hấp dẫn nhất ở đây có lẽ là việc học được cách phân biệt giữa nước mắm nguyên chất và nước mắm đã qua pha chế. Chắc chắn sẽ không có cách giảng dạy nào truyền tải hiệu quả hơn việc để cho mỗi người nếm thử một cách trực quan về nước mắm ngay tại đây. Ngoài ra, khi kết thúc, khách tham quan cũng sẽ được mua thứ nước mắm chưng cất tứ tuyệt không phải ở nơi nào cũng có để đem về nhà thưởng thức hoặc dùng đó làm quà cho những người thân yêu.

Không dừng lại ở việc thu hút quan khách nội địa, bảo tàng nước mắm ‘Làng chài xưa’ còn trở thành một trong những điểm đến lý thú được du khách nước ngoài lựa chọn để tìm hiểu làng nghề cổ xưa của dân tộc Việt. Thông qua bảo tàng, giá trị cốt lõi của cái nghề quý báu này sẽ khiến mỗi người biết yêu hơn về những giọt nước mắm trên bàn ăn, vì đó không đơn giản chỉ là gia vị, mà còn là giọt mồ hôi của bao người dân xứ biển đã vất vả qua từng ngày.

... và gìn giữ hương vị nước mắm cổ truyền

Hiện nay, nước mắm Phan Thiết đang được tiêu thụ rộng rãi trong nước và trở thành vật phẩm ưa thích cả ở ngoài nước. Để hình thành và phát triển như thế, không thể dùng lời nói suông và cách làm việc sơ sài tạo nên, tất cả nhờ vào cái tâm và cái tầm đặt trong công việc của các ngư dân làng chài qua bao đời cha truyền con nối, tiếp tục gìn giữ và cái biến theo hướng ngày một hoàn thiện cho từng sản phẩm.

Với lợi thế đường bờ biển dài và vùng biển rộng, việc đánh bắt cá - nguồn nguyên liệu chính cho việc làm nước mắm trở thành thuận lợi cho Phan Thiết hơn bao giờ hết. Tích hợp cùng với điều kiện khí hậu phù hợp và ‘công thức’ ủ mắm lâu đời, nơi đây đã cho ra đời hàng ngàn chai nước mắm sánh vàng nồng đượm hương vị đặc trưng của xứ biển.

Ngay trong làng nghề nước mắm ở Phan Thiết, có tới 3 khu vực tập trung sản xuất nước mắm chuyên môn với 3 nét đặc trưng riêng biệt:

• Khu vực phường Thanh Hải với chủ là các hàm hộ (nhà làm nước mắm) nhỏ, sản phẩm nước mắm vừa mặn, có màu đẹp nhưng để lâu sẽ dễ bị xuống màu, độ đạm trung bình. Tại đây còn sản xuất ra các sản phẩm gốc mắm như: mắm nêm, mắm tôm, mắm ruốc..
• Khu chế biến nước mắm Phú Hài là khu vực sản xuất quy mô tương đối lớn, sản phẩm nước mắm có độ mặn truyền thống.
• Khu vực cuối cùng là phường Hàm Tiến - Mũi Né, nước mắm tại khu vực này có thể nói là tốt nhất vì nguyên liệu làm từ cá cơm và không có phụ gia. Tuy nhiên, sản phẩm sản xuất ra rất là hạn chế.

Về mặt thương hiệu, từ năm 2007, nước mắm Phan Thiết đã được Uỷ ban Nhân dân tỉnh Bình Thuận đăng ký bảo hộ vô thời hạn trên lãnh thổ Việt Nam để chứng nhận xuất xứ cho các loại nước mắm được chế biến theo đúng tiêu chuẩn chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm trong địa bàn tỉnh. Những thương hiệu nước mắm nổi tiếng ở Phan Thiết có thể kể đến như: Tĩn, Hải Thắng, Tam Tài, Tứ Tuyệt, …

Sản xuất nước mắm cổ truyền chưa bao giờ là một công việc dễ dàng, nên để gìn giữ làng nghề này tiếp tục phát triển cũng là một điều tương đối khó khăn. Tuy nhiên, với tình yêu của mình, những cư dân ở đây đã không để mai một đi cái nghề gắn bó này, mà vẫn đang ngày càng phát huy bền vững hơn qua từng sản phầm chất lượng được đưa ra thị trường trong và ngoài nước, khẳng định nên thương hiệu làm nước mắm cổ truyền của thành phố biển Phan Thiết.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Content: Kim Quyên

Design: Huệ San